Có nhiều nghiên cứu khoa học chỉ ra rằng, Yoga giúp giảm hormone căng thẳng (Cortisol), hỗ trợ cân bằng hormone sinh sản (Estrogen & Progesterone), và đặc biệt Yoga ảnh hưởng đến trục nội tiết HPA (Hypothalamus – Pituitary – Adrenal là trung tâm điều hành nội tiết trong cơ thể). Vậy tại sao những động tác đơn giản, chuyển động nhẹ nhàng trong Yoga lại có khả năng điều hoà nội tiết tố kỳ diệu như vậy? Hôm nay chúng ta hãy cùng mình tìm hiểu điều lý thú này nhé!
Hormone là gì?
Ngoài các xung thần kinh do hệ thần kinh trung ương phát ra để điều khiển hoạt động, cơ thể chúng ta còn bị chi phối và ảnh hưởng bởi những nội tiết tố, còn được gọi là hormone.
Vậy Hormone là gì? Nó chính là các chất truyền tin hóa học do các tuyến nội tiết tiết ra (như tuyến giáp, tuyến thượng thận, tuyến yên, buồng trứng…). Chúng lưu thông trong máu, đến các cơ quan và điều khiển nhiều hoạt động sống của cơ thể.
Hormone kiểm soát những gì?
Gần như mọi hoạt động quan trọng trong cơ thể đều chịu ảnh hưởng của hormone, ví dụ:
| Loại hormone | Vai trò chính |
|---|---|
| Estrogen, Progesterone | Điều hòa kinh nguyệt, sinh sản, tâm trạng ở phụ nữ |
| Cortisol | Phản ứng với căng thẳng, điều hòa năng lượng |
| Insulin | Điều chỉnh đường huyết |
| Thyroxine (tuyến giáp) | Tốc độ trao đổi chất |
| Melatonin | Chu kỳ giấc ngủ |
| Oxytocin | Gắn kết, cảm giác yêu thương |
| Serotonin, Dopamine | Cảm xúc, hạnh phúc, động lực |
Nếu hormone mất cân bằng → bạn có thể cảm thấy mệt mỏi, cáu gắt, mất ngủ, tăng cân, trễ kinh, trầm cảm…
Nhiều nghiên cứu của kha học hiện đại cho thấy Yoga có khả năng điều hòa hormone nhờ tác động tích cực đến hệ thần kinh tự chủ và trục nội tiết – hai hệ thống kiểm soát hoạt động sản xuất hormone trong cơ thể. Dưới đây là giải thích khoa học dễ hiểu về cơ chế này:
1. Yoga tác động đến hệ thần kinh tự chủ (Autonomic Nervous System)
- Khi bạn tập yoga – đặc biệt là các tư thế chậm rãi kết hợp với hơi thở và thiền – cơ thể chuyển từ chế độ “chiến đấu hoặc bỏ chạy” (fight or flight) sang chế độ “nghỉ ngơi và hồi phục” (rest and digest).
- Cơ chế này kích hoạt hệ thần kinh đối giao cảm (parasympathetic nervous system), giúp giảm căng thẳng, làm dịu nhịp tim, hạ huyết áp, và giảm tiết hormone căng thẳng như cortisol.
Cortisol cao kéo dài sẽ làm rối loạn chu kỳ kinh nguyệt, mất ngủ, tăng cân, giảm miễn dịch – do đó giảm cortisol là nền tảng để cân bằng hormone khác.
2. Yoga điều chỉnh hoạt động của trục HPA (Hypothalamus – Pituitary – Adrenal)
Trục HPA là “trung tâm điều hành” nội tiết, gồm:
- Hypothalamus (vùng dưới đồi): nhận tín hiệu từ hệ thần kinh và điều khiển tuyến yên.
- Pituitary (tuyến yên): tiết hormone điều khiển tuyến giáp, tuyến thượng thận, buồng trứng…
- Adrenal (tuyến thượng thận): tiết cortisol, adrenaline…
Khi bạn thường xuyên tập yoga và thiền chánh niệm, hoạt động của trục HPA được cân bằng trở lại, giúp ổn định hormone sinh dục (estrogen, progesterone), tuyến giáp (T3, T4), insulin, v.v.
3. Cải thiện chất lượng giấc ngủ và đồng hồ sinh học
- Yoga, đặc biệt là các tư thế phục hồi và thiền, giúp cải thiện giấc ngủ sâu và đều đặn.
- Giấc ngủ tốt là yếu tố nền tảng để cơ thể sản xuất hormone đúng chu kỳ, như melatonin (ngủ), GH (hormone tăng trưởng), và điều hòa insulin, leptin (liên quan đến đói no, trao đổi chất).
4. Một số tư thế yoga cụ thể còn hỗ trợ kích thích vùng bụng, tuyến sinh dục và tuyến giáp
- Tư thế vặn xoắn, tư thế cây cầu, trồng chuối, con cá, rắn hổ mang… được cho là có khả năng massage các cơ quan nội tạng, tăng tuần hoàn máu đến các tuyến nội tiết → tăng cường khả năng tự điều chỉnh của cơ thể.
Kết luận
Yoga không tạo ra hormone, nhưng giúp cơ thể tạo ra hormone đúng cách, đúng thời điểm và đúng lượng, thông qua:
- Giảm căng thẳng (giảm cortisol),
- Kích hoạt hệ thần kinh đối giao cảm,
- Điều chỉnh trục nội tiết trung tâm HPA,
- Cải thiện giấc ngủ và đồng hồ sinh học.
Vì thế, yoga là phương pháp tự nhiên, an toàn và bền vững để hỗ trợ cơ thể tự điều hòa hormone – đặc biệt phù hợp với phụ nữ ở tuổi dậy thì, sinh con, tiền mãn kinh, mãn kinh.
