Khi mới bắt đầu tập thiền, mình thường tìm đến những không gian sáng sủa, thoáng đãng và nhiều không khí trong lành. Cách lựa chọn này nghe có vẻ tự nhiên, nhưng khi trò chuyện với những người đã có nhiều năm thực hành thiền định, mình mới phát hiện một điều sâu sắc hơn: việc quay mặt về hướng Bắc hoặc Đông trong lúc thiền không hề ngẫu nhiên mà có cơ sở rất rõ ràng.

Những hướng này không phải là ngẫu nhiên. Chúng tương ứng với từ trường của Trái Đất – một yếu tố có thể ảnh hưởng đến sóng não và giúp tâm trí an định hơn. Thêm vào đó, trong các truyền thống tâm linh và văn hoá từ Phật giáo cho đến Ayurveda, những hướng này được xem là linh thiêng, có khả năng tăng cường hiệu quả của việc hành thiền.

Từ trường của Trái Đất

Như chúng ta biết, các loài động vật như chim và rùa có thể cảm nhận từ trường Trái Đất và dùng nó để định hướng di chuyển. Thậm chí, bò rừng và hươu thường có xu hướng nằm nghỉ theo hướng Bắc. Dù con người hiện đại đã mất phần lớn khả năng cảm nhận tự nhiên này, chúng ta vẫn là sinh vật sống của Trái Đất, được bảo vệ bởi từ trường khỏi các cơn bão mặt trời và bức xạ tia cực tím. Từ trường này có ảnh hưởng trực tiếp tới sức khoẻ của chúng ta.

Trong một thí nghiệm, các nhà nghiên cứu đã đo sóng não của một người ngồi trong lồng nhôm quay mặt về hướng Bắc. Kết quả cho thấy biên độ của sóng alpha giảm khi người đó hướng về Bắc – phản ứng tương tự như ở động vật. Sóng alpha là loại sóng não liên quan đến sự tĩnh tại, tư duy hướng nội và trạng thái thiền sâu. Não tạo ra sóng này (dao động từ 8–12 Hz) khi bạn thư giãn và không tập trung vào bất kỳ thứ gì cụ thể – một trạng thái lý tưởng để hành thiền.

Tóm lại, dưới góc độ khoa học, việc quay mặt về hướng Bắc khi thiền có thể hỗ trợ sóng não alpha hoạt động tốt hơn, từ đó giúp bạn cảm thấy tĩnh lặng và thư thái hơn.

Góc nhìn văn hoá và tâm linh

Trong Phật giáo, hướng Tây thường tượng trưng cho cái chết – tương ứng với hành trình của mặt trời từ Đông sang Tây, như một vòng tuần hoàn sinh tử. Ở Nhật Bản, người đã khuất thường được chôn với đầu quay về hướng Bắc, mặt hướng Tây – tượng trưng cho một giấc ngủ vĩnh hằng không mộng mị.

Thời điểm linh thiêng để hành thiền hoặc tập yoga được xem là trước bình minh và sau hoàng hôn. Những khung giờ này được tin là tràn đầy năng lượng tâm linh đặc biệt – nhất là 96 phút trước khi mặt trời mọc, gọi là Brahma Muhurta trong Ayurveda. Đây là thời khắc lý tưởng cho thiền tĩnh vì bầu không khí tươi mới, tràn đầy sinh lực của thiên nhiên.

(Lưu ý: Brahma Muhurta là một khái niệm bắt nguồn từ Ayurveda – hệ thống y học cổ truyền Ấn Độ.)

Trải nghiệm cá nhân

Trong những chuyến đi đến các hòn đảo như Okinawa hay Hawaii, mình thường thiền vào sáng sớm trên bãi biển. Nhưng trải nghiệm đặc biệt nhất là khi mình leo núi Phú Sĩ vào ban đêm, và ngồi thiền trên đỉnh núi ngay trước lúc mặt trời mọc. Ánh sáng đầu tiên của ngày mới như tràn vào toàn bộ cơ thể, khiến mình cảm nhận được một nguồn năng lượng linh thiêng đang thấm sâu vào tâm trí. Đó là khoảnh khắc thiêng liêng, mạnh mẽ, giúp mình cảm thấy gắn kết sâu sắc với thiên nhiên và trào dâng lòng biết ơn vì được sống.